Kayıt Ol
Türkiyem
Türkiye'de Farklı Olmak: Din ve Muhafazakarlık Ekseninde
Ötekileştirilenler" başlığıyla karşılaşan bir insanın aklına gelen
Türkiye'de "din" ve "muhafazakarlık" adı verilen iki eksen üzerinden
"dindarlar"ın ve "muhafazakarlar"ın farklı olanları "ötekileştirdiği"
hususudur. Burada mücerret bir kavram olarak kullanılan "din"den
İslamiyet'in kastedildiği açıktır.
Muhafazakarlık'ın da bize çağrıştırdığı ya öteden beri geleneksel
hayat sürmeye çalışan geniş toplumsal kesimler, yani dindarlar veya AK
Parti'nin siyaset sahnesine girmesiyle literatürümüze giren
"muhafazakar-demokrat" siyasi kimliktir ki, bu da AK Parti üzerinden
dönüp dolaşıp Müslümanlığa çıkmaktadır.
Bu başlık seçilirken anahtar terimler ve çalışmanın amacı üzerinde
yeterince imal-i fikr edilmediğini düşünüyorum. Eğer enine boyuna
düşünülerek bu başlık seçilmişse ve elde edilen sonuçların başlıkla
tutarlılık arz ettiği söyleniyorsa bu durumda kanıtlandığı öne sürülen
iddianın mahiyeti değişir. Araştırma, belli bir baskı olduğunu
varsayıyor. Bunun, politik kültür ve yakın tarihte yaşadığımız tecrübe
açısından çerçevesi doğru çizildiğinde doğru olduğunu söyleyebiliriz.
Ama bu baskının meşruiyetini İslam dininden aldığı, muhafazakar
siyasetin baskıyı öngördüğü ve bunun üstelik "ötekileştirmek", yani
farklı olanları şeytanlaştırıp dışlamak ve mahkûm etmek üzere tezahür
ettiği söyleniyorsa burada 'dur' demek lazım. Kavramsal çerçevedeki
hataları şöyle sıralayabilirim:
1) İslam dini, temel referansları (Kur'an ve sünnet)
itibarıyla "öteki"yi bir realite kabul eder. Ama yaratılışta eşimiz ve
son nefesine kadar tebliğde muhatabımız olan hiçbir öteki'yi
ötekileştirmez. Ötekileştirilen insanın kendisi değil, kötü
sıfatlarıdır; ortak koşmak, zulüm, sömürü, aldatma, kibir, hırsızlık,
yalan vs. İnsan bu kötü sıfatları bırakıp iyi sıfatları benimseyince
ontolojik anlamda yaratılışta eş olma yanında dinde kardeş olur. Bu iyi
sıfatlara sahip olan bütün gayrimüslimler de ihtirama ve birlikte
yaşamaya layık insanlardır. Müslüman'ın ötekileştirdiği tek bir yaratık
vardır, o da şeytandır.
2) Osmanlıların son dönemine kadar İslam tarihi boyunca
gayrimüslimler ve farklı olanlar ötekileştirilmedi. Nasıl
gayrimüslimlerle ilgili "azınlık kavramını ve statüsü"nü Batı'dan
aldıysak, ta Yunan'dan bugün namaz kılma ibadetini dahi yasaklayabilen
İtalya'ya kadar "ötekiyi ötekileştirme"yi yine Batı'dan ithal ettik.
3) Türkiye'de yaşayan bir insanın -hangi etnik kökenden
olursa olsun- iki kültürel kodu ve iki dışa vurumu vardır: a) Müslüman
kod: Bu kodla hareket ettiğinde ne gayrimüslimi ne farklı olanı
ötekileştirir; aksine onları oldukları gibi birer gerçeklik kabul eder
ve onlarla belli bir hukuk içinde nasıl yaşanacağı konusu üzerinde
yoğunlaşır. b) Vatandaşlık kodu: Bu, kişinin 90 senedir beslendiği
resmi ideoloji, ulus devlet perspektifi ve aldığı eğitimin etkisinde
gösterdiği davranışı belirler. Bu koddan hareket eden vatandaş,
gayrimüslimleri ve farklı olanı ötekileştirir, onlara karşı
tahammülsüzlük gösterir, etnik arındırmayı meşru görür.
Binnaz Toprak ve arkadaşları, politik kültürü totaliter olan
devletin sıradan insanları nasıl etkin bir işlemden geçirdiğini,
insanların Müslümanlıkla temaslarını sahih bir biçimde artırdıkça
ötekilerle uzlaşma ve barış içinde yaşadıklarını; buna karşılık tek-tip
yurttaşlık formuna girdikçe katılaştıklarını, baskıcı olup ötekilere
hayat hakkı tanımadıklarını görmezlikten gelip, ötekileştirilmekten
şikâyet eden insanların sıkıntı ve sorunlarını "din" ekseninde
İslamiyet'e fatura ediyor. Teşhis yanlış olduğu gibi şikâyetin adresi
de yanlıştır. Bütün dünyada Fethullah Gülen "dinler arası diyalog,
hoşgörü ve uzlaşma kültürü"nün sembolü haline gelirken; AK Parti'nin
takip ettiği politikalarla dinin içini boşaltıyor diye, kendi seçmen
tabanından eleştiri alırken ve küreselleşmeye en çabuk intibak eden
Anadolu'nun tüccarı ve işadamı iken, bunlar 'araştırma'da farklı
olanları ötekileştiren suçlular olarak ilan ve ihbar edilmektedirler.
Ötekileştirilenler" başlığıyla karşılaşan bir insanın aklına gelen
Türkiye'de "din" ve "muhafazakarlık" adı verilen iki eksen üzerinden
"dindarlar"ın ve "muhafazakarlar"ın farklı olanları "ötekileştirdiği"
hususudur. Burada mücerret bir kavram olarak kullanılan "din"den
İslamiyet'in kastedildiği açıktır.
Muhafazakarlık'ın da bize çağrıştırdığı ya öteden beri geleneksel
hayat sürmeye çalışan geniş toplumsal kesimler, yani dindarlar veya AK
Parti'nin siyaset sahnesine girmesiyle literatürümüze giren
"muhafazakar-demokrat" siyasi kimliktir ki, bu da AK Parti üzerinden
dönüp dolaşıp Müslümanlığa çıkmaktadır.
Bu başlık seçilirken anahtar terimler ve çalışmanın amacı üzerinde
yeterince imal-i fikr edilmediğini düşünüyorum. Eğer enine boyuna
düşünülerek bu başlık seçilmişse ve elde edilen sonuçların başlıkla
tutarlılık arz ettiği söyleniyorsa bu durumda kanıtlandığı öne sürülen
iddianın mahiyeti değişir. Araştırma, belli bir baskı olduğunu
varsayıyor. Bunun, politik kültür ve yakın tarihte yaşadığımız tecrübe
açısından çerçevesi doğru çizildiğinde doğru olduğunu söyleyebiliriz.
Ama bu baskının meşruiyetini İslam dininden aldığı, muhafazakar
siyasetin baskıyı öngördüğü ve bunun üstelik "ötekileştirmek", yani
farklı olanları şeytanlaştırıp dışlamak ve mahkûm etmek üzere tezahür
ettiği söyleniyorsa burada 'dur' demek lazım. Kavramsal çerçevedeki
hataları şöyle sıralayabilirim:
1) İslam dini, temel referansları (Kur'an ve sünnet)
itibarıyla "öteki"yi bir realite kabul eder. Ama yaratılışta eşimiz ve
son nefesine kadar tebliğde muhatabımız olan hiçbir öteki'yi
ötekileştirmez. Ötekileştirilen insanın kendisi değil, kötü
sıfatlarıdır; ortak koşmak, zulüm, sömürü, aldatma, kibir, hırsızlık,
yalan vs. İnsan bu kötü sıfatları bırakıp iyi sıfatları benimseyince
ontolojik anlamda yaratılışta eş olma yanında dinde kardeş olur. Bu iyi
sıfatlara sahip olan bütün gayrimüslimler de ihtirama ve birlikte
yaşamaya layık insanlardır. Müslüman'ın ötekileştirdiği tek bir yaratık
vardır, o da şeytandır.
2) Osmanlıların son dönemine kadar İslam tarihi boyunca
gayrimüslimler ve farklı olanlar ötekileştirilmedi. Nasıl
gayrimüslimlerle ilgili "azınlık kavramını ve statüsü"nü Batı'dan
aldıysak, ta Yunan'dan bugün namaz kılma ibadetini dahi yasaklayabilen
İtalya'ya kadar "ötekiyi ötekileştirme"yi yine Batı'dan ithal ettik.
3) Türkiye'de yaşayan bir insanın -hangi etnik kökenden
olursa olsun- iki kültürel kodu ve iki dışa vurumu vardır: a) Müslüman
kod: Bu kodla hareket ettiğinde ne gayrimüslimi ne farklı olanı
ötekileştirir; aksine onları oldukları gibi birer gerçeklik kabul eder
ve onlarla belli bir hukuk içinde nasıl yaşanacağı konusu üzerinde
yoğunlaşır. b) Vatandaşlık kodu: Bu, kişinin 90 senedir beslendiği
resmi ideoloji, ulus devlet perspektifi ve aldığı eğitimin etkisinde
gösterdiği davranışı belirler. Bu koddan hareket eden vatandaş,
gayrimüslimleri ve farklı olanı ötekileştirir, onlara karşı
tahammülsüzlük gösterir, etnik arındırmayı meşru görür.
Binnaz Toprak ve arkadaşları, politik kültürü totaliter olan
devletin sıradan insanları nasıl etkin bir işlemden geçirdiğini,
insanların Müslümanlıkla temaslarını sahih bir biçimde artırdıkça
ötekilerle uzlaşma ve barış içinde yaşadıklarını; buna karşılık tek-tip
yurttaşlık formuna girdikçe katılaştıklarını, baskıcı olup ötekilere
hayat hakkı tanımadıklarını görmezlikten gelip, ötekileştirilmekten
şikâyet eden insanların sıkıntı ve sorunlarını "din" ekseninde
İslamiyet'e fatura ediyor. Teşhis yanlış olduğu gibi şikâyetin adresi
de yanlıştır. Bütün dünyada Fethullah Gülen "dinler arası diyalog,
hoşgörü ve uzlaşma kültürü"nün sembolü haline gelirken; AK Parti'nin
takip ettiği politikalarla dinin içini boşaltıyor diye, kendi seçmen
tabanından eleştiri alırken ve küreselleşmeye en çabuk intibak eden
Anadolu'nun tüccarı ve işadamı iken, bunlar 'araştırma'da farklı
olanları ötekileştiren suçlular olarak ilan ve ihbar edilmektedirler.